2023-2024 zeytin ve zeytinyağı sezonunun açılışı, Bergama
ilçesinde yoğun bir katılımla yapıldı.
İzmir Ticaret Borsası (İTB) ve Bergama Ticaret Odası (BERTO)
iş birliğinde düzenlenen programda, bir zeytin bahçesinden ilk hasat
gerçekleştirildi.
Fiyatların yükseldiği bu dönemde zeytinyağında tağşiş,
sofralık zeytinde ise merdiven altı üretime dikkat çeken İzmir Ticaret Borsası
Yönetim Kurulu Başkanı Işınsu Kestelli, “Haksız rekabet neden olan, tüketici
sağlığını ve güvenini olumsuz etkileyen bu sorunların ortadan kaldırılması
amacıyla e-ticaret siteleri de dahil olmak üzere denetim mekanizmalarının daha
etkin çalıştırılması gerekmektedir” şeklinde konuşarak sözlerine şöyle devam
etti:
“Zeytin ağacı, bu topraklara bahşedilmiş en büyük
zenginliklerden biri. Çürüyüp ölse bile dibinden sürgün vererek yeniden
dirilir. Bu yüzden ölümsüzdür, hayat
ağacıdır. Meyvesiyle sağlık ve sıhhatin sembolüdür. Homeros, zeytinyağına “sıvı
altın” yakıştırması yapar.
Sektörün doğal olarak bazı sorunları bulunsa da ülke olarak
zeytin ve zeytincilik alanında çok şanslı olduğumuzu ve her geçen yıl sektörün
daha ileriye gittiğini söyleyebilirim.
Türkiye’de toplam zeytin üretimi 2021 yılında 1,7 milyon ton
iken 2022’de yüzde 71 artış ile 2,9 milyon tonluk rekor seviyeye ulaştı. Zeytin
ve zeytinyağı sektörünün toplam ihracatı da 2022/23 sezonunda toplam 922 milyon
dolara yükselerek ihracatta da rekor kırdı.
Ancak üretimde bu sezon bir düşüş olacağını hepimiz
biliyoruz. Nitekim, Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi’nin yaptığı rekolte
tahmin çalışmasına göre; 2023-24 sezonunda sofralık zeytin üretiminin 443 bin
ton ve zeytinyağı üretiminin 179 bin ton olacağı açıklandı.
Zeytin üretiminde bu yıl yaşanan düşüşte küresel iklim
değişikliğinin neden olduğu aşırı sıcaklığın, şiddetli doğa olaylarının ve
kuraklığın önemli bir etkisi olduğunu söyleyebiliriz.
Ağaç başına ortalama verimin geçen seneye göre azaldığı ve
ağaç başına 7,9 kg zeytin elde edileceği, buna bağlı olarak toplam elde
edilecek zeytin miktarının önceki sezonuna göre yüzde 55 azalacağı öngörülüyor.
Tüm dünyada rekolte
beklentisi düşük
Sadece bizde değil tüm dünyada rekolte beklentileri son beş
yılın en düşük seviyelerinde.
Dünya zeytin ve zeytinyağı üretiminin açık ara bir numarası
İspanya’da art arda iki yıldır yaşanan kuraklık nedeniyle üretimde büyük bir
düşüş yaşanıyor.
2021-2022 sezonunda 1,4 milyon tonla dünya üretiminin bir
numarası olan ülkede üretim tahmini bu sezon 680 bin tona geriledi.
Bu rakamın 500 bin
tona kadar gerileyebileceği söyleniyor.
Ülkemiz, zeytin ve zeytinyağı üretimindeki artışını
istikrarlı şekilde devam ettirirse İspanya ve İtalya ile birlikte dünya
pazarlarında önde gelen konumunu kalıcı hale getirebilir.
Geçen sezon sofralık zeytin üretiminde liderliğe, zeytinyağı
üretiminde ise dünya ikinciliğine yükseldiğimiz gibi buradaki konumumuzda
kalıcıda olabiliriz.
İzmir olarak bir değerlendirme yaptığımızda ise ülkemizde
zeytinciliğinin en önemli merkezlerinden birisi olduğumuzu söyleyebiliriz.
İlimizde bu sezon yaklaşık 32 bin ton zeytinyağı ve 28 bin
ton sofralık zeytin rekoltesi tahmin ediliyor.
On yıl önce bu
rakamlar üçte iki oranında daha azdı.
Üreticilerimiz ve girişimcilerimiz bilgi, birikim ve alın
terleriyle bugünkü üretim seviyelerine ulaşmayı başardılar.
Bu başarıda Bergama, Dikili ve Kınık ilçelerimizin dahil
olduğu dünyanın en verimli ovalarından birisi olan Bakırçay bölgemizin de
önemli payının olduğunu belirtmek isterim.
Geçtiğimiz yıl üretimde ve ihracatta yaşanan tüm iyi
gelişmelere rağmen sektörde iyileştirme gerektiren önemli konularda yer alıyor.
Yeni sezon öncesinde kısaca bunlara da değinmek, sezon
açılışı vesilesi ile taleplerimizi sıralamak isterim.
Zeytinyağında tağşiş, sofralık zeytinde merdiven altı üretim
sektörün en önemli sorunlarından birisi.
Özellikle fiyatların
bugünlerde olduğu gibi yükseldiği dönemlerde.
Haksız rekabet neden olan, tüketici sağlığını ve güvenini
olumsuz etkileyen bu sorunların ortadan kaldırılması amacıyla e-ticaret
siteleri de dahil olmak üzere denetim mekanizmalarının daha etkin
çalıştırılması gerekmektedir.
Zeytinyağı ihracatımız artığında katma değeri daha düşük
olan varilli ve dökme ihracat oranımızda artıyor.
Nitekim geçtiğimiz yıl gerçekleşen rekor ihracatımızın yüzde
79’u varilli ve dökme olarak yapılırken, sadece yüzde 21 kutulu olarak
yapılmıştır.
Markalı ihracatı
artırmak amacıyla teşvik sisteminde düzenlemeler yapmalıyız.
Önemli pazarlarımızdan birisi olan Avrupa Birliği’ne ihracatta
uygulanan gümrük vergisinin kaldırılmasına yönelik çalışmalarımızı ısrarla
devam ettirmeliyiz.
Uygun depolama koşullarının yeterli olmaması kalite kaybına
ve ekonomik zarara neden olmaktadır.
Üreticilerimizde de işletmelerimizde de mevcut olan bu
sorunu azaltmak için lisanslı depoculuk sisteminin yaygınlaştırmaya
çalışmalıyız.
Son yıllarda yaşanan gelişmeler iklim değişikliğinin
önümüzdeki dönemde ürün arzında önemli dalgalanmalar yaşanabileceğini ortaya
koymuştur.
Bu etki sadece üretimin miktarında değil, aynı zamanda elde
edilen zeytin ve yağın kalitesinde ve kompozisyonunda olabilmektedir.
İklim değişikliğinin etkilerini tamamen ortadan kaldırmak
mümkün olmasa da azaltacak kültürel uygulamalar konusunda üreticilerimize
destek sağlanmalıdır.
Tarım sektörünün genelinde olduğu gibi zeytin tarımında da
daha çok bilgiye ve daha çok teknolojiye ihtiyaç bulunmaktadır.
Hem bu teknolojilerin üretilmesi hem de kullanımının
yaygınlaştırılması amacıyla gereken destek mekanizmalarını oluşturmalıyız.
Birkaçını saydığım bu konularda sağlanacak gelişmelerin
sektörümüzü küresel pazarlarda daha rekabetçi yapacağına, ihracat gelirimizi de
artıracağını inanıyoruz.
Bu konuda devletimize olduğu kadar tüm sektör paydaşlarına
da önemli sorumluluklar düşüyor.
132 yıl önce ülkemizin ilk borsası olarak kurulmuş İzmir
Ticaret Borsası olarak biz de pamuk, üzüm, incirde olduğu gibi zeytin ve
zeytinyağı sektörümüzün gelişimi içinde hizmet veriyoruz.”
“Ürünlerimizi iyi
pazarlamalıyız”
Törende konuşan Bergama Belediye Başkanı Hakan Koştu da,
zeytin ve zeytinyağında yaşanan sorunların derlenerek kayıt altına alındığını,
çözüm bulunması için çalışmaların yapılması gerektiğini belirtti. Koştu,
“Zeytin ve zeytinyağı üretimindeki sorunlara artık bir çözüm getirmemiz
gerekiyor. Bergama, Dikili ve Kınık’ın sorunu ortak. Bakırçay Havzası, verimli
topraklarıyla birçok medeniyete başkentlik yapmış önemli bir coğrafya. Bakırçay
Havzasının kalkınması için bu üç belediyemizin ortak hareket etmesi gerekiyor.
Bölgemizin en hızlı şekilde kalkınmasını sağlayan şey ise ulaşımdır. Kuzey Ege
Otoyolu İzmir metropolle olan bağlantısını çok hızlı şekilde sağlamlaştır.
İzmir-İstanbul Otoyolu da aynı şekilde ulaşım imkanlarımızı kolaylaştırmıştır.
Tüm bunlar bölgemizin bir kavşak noktası olmasını sağlamıştır. Birçok şehirden
yatırımcı bölgemize yatırım yapmaya geldi. Bu gelişmelerin yanında bizim
ürünlerimizi en iyi şekilde pazarlamamız gerekiyor. Zeytin ve zeytinyağıyla
ilgili Tarım ve Orman Bakanlığımız önemli teşvikler sağladı ve bu bölgemizde de
önemli bir başarı sağladı. Birçok tarıma elverişli olmayan tarım arazilerinin
zeytin ağaçlarıyla donamasını sağladık. Ağaçlarımız verim vermeye başlıyor ve
rekoltemiz artıyor. Bu yıl küresel iklim krizi sebebiyle ekstra bir yıl
yaşıyoruz; fakat artık pazarda söz sahibi olmaya başladık” ifadelerini
kullandı.
“Zeytinyağı sıkıntısı
yok”
İTB Yönetim Kurulu Üyesi ve TARİŞ Zeytinyağı Birliği Genel
Müdürü Güngör Şarman ise “Türkiye’de geçen yıl elde edilen 421 bin tonluk
zeytinyağı rekoltesi gelmiş geçmiş en iyi üretim rakamı. Bu rakamlarla
kıyaslandığı zaman 2023 yılında çeşitli faktörler sebebiyle zeytinyağında bir
miktar rekolte kaybı yaşansa da son zamanlarda gündemde zeytinyağına
ulaşılamayacak şeklinde oluşturulan algı rakamlara bakıldığında gerçeği
yansıtmıyor. Geçen yıldan da hemen hemen aynı oranda devreden bir stokumuz var.
Yaklaşık 40 bin ton Suriye’den olmak üzere 10 bin ton da fire ve salamura
zeytinden geldiği takdirde, 410 bin ton civarında bir zeytinyağı stokumuz
olacak. Hem içerideki tüketiciye yetecek hem de ihracat yapacak kadar
zeytinyağımız mevcut” diye konuştu.
Törende Bergama Ticaret Odası Başkanı Lütfi Kolat ve Bergama
Kaymakamı Avni Oral da birer konuşma yaptı. Bergama Belediyesi Güzellik Ilıcası
Tesislerinde düzenlenen programa ayrıca Dikili Kaymakamı Ali Edip Budan da
katıldı.
İzmir Modern / Nurten ÖĞÜT