Tüm Beyaz ve İri Köpekler, Akbaş mıdır?

“Türk Köpek Irkları Koruma Araştırma Islah ve Tanıtma Federasyonu” kurucu başkanı Doğan KARTAY’ın “Tüm Beyaz ve İri Köpekler, Akbaş mıdır” yazısı;

Coğrafya ve tarih kökenleri nedeniyle, gen kaynakları bize ait olan, ulusal çoban köpeklerimiz Akbaş ve Karabaş (Kangal) çoban köpeği ırklarının görünüm ayırımında, tüy rengi faktörü öncelikli ayrıntıdır. Bilindiği gibi Akbaşlar ayrıcalıksız beyazdır. Kangallar ise boz rengin tonlarında ve yüzleri kara maskelidir. Kuyruklarının dik kıvrımlı ve kulakların düşük olması ise her iki ırkın ortak özelliğidir. Bu durumda, tüm beyaz tüylü, kuyruğu kıvrık iri köpekler, safkan Akbaş mıdır? Sorusunun karşıtı kesinlikle “hayır”dır.

Akbaşların kafalarının kemik yapısının farklı özellikleri ve bazı ayrıntılar, bu konudaki kavram karmaşalarını ve çekinceleri giderecektir. Akbaşlarla başka ırktan köpeklerin kontrolsüz çiftleşmeleri sonucunda oluşan beyaz tüylü, Akbaş görünümünü andıran, aslında melez olan bu köpekleri bilerek veya yanılarak damızlık olarak kullanmak doğru değildir. Böyle melezleri gerçek Akbaşlardan ayırt etmek için başlarının morfolojik özellikleri dikkate alınır. Kangallarla çiftleşmede oluşan beyaz tüylü Akbaş görünümlü melez köpeklerinin kafa yapısı, Kangallar gibidir. Denetimli çiftleşmeler ile başın yapısı Akbaş görünümüne dönüşür.

Ülkemizde kırsal kesimde, sürü sahipleri ve çobanlar, Akbaş ve Kangalları ırklarının iyi özelliklerini birlikte taşıyan yavru üretmek amacıyla denetimli olarak çiftleştirirler. Bu şekilde oluşan yavrular, genelde Karabaştır. Bazen de Akbaş veya Akbaş görünümde melezler olabilir. Beyaz tüylü olanların safkan Akbaşlardan ayırt edilmesi, kemik yapısının incelenmesi ile anlaşılır. Kangallar baskın (dominant) ırk olmasına karşın, seyrek olarak melez yavruların tamamen beyaz tüylü olanlarına da rastlanır.

Safkan Akbaşların, diğer beyaz tüylü köpeklerden ve melezler den ve albino hastası beyaz tüylü köpeklerden ayırt edilebilmesi için Akbaşların kafa yapısının ve genel görünümünün ayrıntılarını bilmek gerekir. Akbaşlarda kafa yapısının tepe kısmı oldukça düze yakın veya çok az bombelidir. Alın kemiğinin altındaki kaş çıkıntıları belirsizdir. Genelde üst dudak alt dudağın üzerine sarkık değildir. Az sarkık olanına da rastlanır. Normal duruşta, burun öne yönlenir. Gözler birbirine yakın olup öne bakar. Gözler kahverenginin açık veya koyu tonlarındadır. Kafa derisinde genelde kırışıklık olmaz. Kafa tası orta genişlikte ve uzuncadır. Erkeklerde kafatası görünümünde, alın ile burun çizgileri paralele yakındır. Bu iki hattın buluşma çizgisi, göz hizasındaki geçiş hattı fazla belirgin değildir. Akbaşlarda burun Kangallara göre daha az kalınlıktadır. Burun rengi siyah ve kahverenginin tonlarındadır.

“Akbaş Çoban Köpeği” ırkının korunmasını ve gelişmesini sağlamak, tüm Akbaş sevenlerin görevidir. Bu nedenle, Akbaş dostlarının ve üreticilerinin üretimde kullandıkları damızlıkların, ırkın özelliklerini taşımasına dikkat etmesi gerekir. Damızlık Akbaş yarışmaları nedeniyle, Akbaş sevenler arasında oluşacak yarış, ırkın iyileşmesini eski deyimle ıslahını olumlu etkileyecektir.

İzmir Modern / Nurten ÖĞÜT